Sa aking palagay, ang dahilan ng ating paghihirap ay ang ating sarili. Oo, tayo mismo ang nagdudulot ng ating mga suliranin. Hindi natin masisisi ang ibang tao o bansa sa ating kalagayan. Tayo ang may responsibilidad sa ating kinabukasan. Tayo ang may kapangyarihan na baguhin ang ating sitwasyon.

Paano natin nagagawa ito? Sa pamamagitan ng ating mga desisyon at aksyon. Sa bawat araw, may mga pagkakataon tayo na makapag-ambag sa pag-unlad ng ating bansa. Maaari tayong sumunod sa mga alituntunin at batas, maging disiplinado at matapat, magbayad ng tamang buwis, bumoto ng maayos, tumulong sa mga nangangailangan, magtipid at mag-invest, mag-aral at magtrabaho nang mabuti, at higit sa lahat, magmahal sa bayan.

Ngunit kadalasan, hindi natin ginagawa ang mga ito. Imbes na maging bahagi ng solusyon, naging bahagi tayo ng problema. Nagiging makasarili at walang pakialam sa iba. Nagiging tamad at walang ambisyon. Nagiging bulag at walang malasakit. Nagiging manhid at walang pag-asa.

Kaya naman hindi tayo umuunlad. Hindi tayo umaasenso. Hindi tayo nagbabago.

Kung gusto natin na mawala ang ating paghihirap, kailangan nating baguhin ang ating sarili. Kailangan nating magkaroon ng pananagutan, pagkakaisa, pagbabago, at pag-asa. Kailangan nating maging mas mabuting mamamayan at Pilipino.

Ang dahilan ng ating paghihirap ay ang ating sarili. Ngunit ang solusyon din ay nasa atin. Tayo lang ang makakatapos ng ating mga problema. Tayo lang ang makakalikha ng ating mga pangarap.