Ang paglaki ng national debt ay may iba't ibang dahilan, tulad ng mga sumusunod:
- Ang pagtaas ng foreign at local borrowings ng pamahalaan upang pondohan ang mga programa at proyekto para sa pagtugon sa COVID-19 pandemic. Noong 2020, sumirit ang pagkakautang ng bansa upang matustusan ang mga gastusin para sa health care, social amelioration, economic stimulus at iba pang mga hakbang para labanan ang epekto ng krisis sa kalusugan at ekonomiya.
- Ang pagbaba ng halaga ng piso kontra dolyar, na nagpapataas ng halaga ng external debt o utang panlabas ng bansa. Ang external debt ay binubuo ng mga utang sa mga dayuhang bangko, institusyon, gobyerno at iba pang mga creditors. Ang paghina ng piso ay dulot ng iba't ibang salik, gaya ng economic fundamentals, interest rate differentials, kaguluhang pulitikal at risk aversion mula sa mga mamumuhunan.
- Ang korapsyon sa gobyerno, na nagpapabawas sa koleksyon ng buwis at nagpapalaki sa leakages o pagkawala ng pondo sa mga hindi wastong paggastos o paggamit. Ang korapsyon ay isa sa mga malaking problema na kinakaharap ng Pilipinas, na nakaaapekto sa transparency, accountability at efficiency ng pamamahala.
- Ang mga kalamidad na tumatama sa bansa, na nagdudulot ng malaking pinsala sa imprastraktura, agrikultura at iba pang sektor. Ang Pilipinas ay isa sa mga bansang madalas maapektuhan ng mga bagyo, baha, lindol, pagsabog ng bulkan at iba pang mga natural disasters. Ang mga kalamidad ay nangangailangan ng malaking halaga para sa relief, rehabilitation at reconstruction.
Ang paglaki ng national debt ay may malaking epekto sa ekonomiya at lipunan ng bansa. Ito ay maaaring magdulot ng mas mataas na interest payments o bayad-sa-utang, na mababawas sa pondo para sa iba pang mga mahahalagang serbisyo publiko. Ito ay maaaring magpababa rin sa credit rating o grado-pautang ng bansa, na makakaapekto sa kakayahan nitong makakuha pa ng mas mababang interes o mas magandang kondisyon sa mga susunod na pagkakautang. Ito ay maaaring magpahirap din sa mga susunod na henerasyon, na magmamana ng malaking utang na dapat bayaran.
Ang pagkontrol at pagbabawas sa national debt ay isang mahalagang hamon para sa pamahalaan at mamamayan. Ito ay nangangailangan ng mas epektibo at responsable na pamamahala ng pondo publiko, mas sapat at patas na pagbubuwis, mas maingat at makatuwiran na paggastos o paggamit, at mas malikhaing at mapagkalingang pag-unlad.
Ang paglaki ng national debt ay hindi lamang isang problema sa Pilipinas. Maraming mga bansa sa buong mundo ang nakakaranas ng pagtaas ng kanilang utang dahil sa mga hamong tulad ng mga pagbabago sa ekonomiya, pulitika at klima. Sa pag-aaral ng Internacional Monetary Fund (IMF), ang global debt na binubuo ng utang ng mga pribadong sektor, pamahalaan at households ay nagtaas nang 105% ng GDP ng buong mundo noong 2020.
Upang malutas ang problema sa national debt, kailangan ng mga bansa ng mga solusyon tulad ng pagtataguyod ng mas maingat na pangangasiwa ng pondo publiko, pagpapataas ng koleksyon ng buwis at pangangasiwa ng pagkakautang upang hindi lumalaki ang mga bayad-sa-utang. Ang pagpapalakas ng ekonomiya sa pamamagitan ng pagpapadali sa negosyo at trabaho ay makakatulong din sa pagbabawas ng national debt sa pamamagitan ng paglaki ng GDP at pagpapataas ng kita ng mga mamamayan na makakatulong sa mas mataas na koleksyon ng buwis.
Ngunit gaya ng anumang magaganap na mga pagbabago sa ekonomiya at lipunan, ang pagsugpo sa paglaki ng national debt ay nangangailangan ng isang kooperatibong solusyon ng pamahalaan, mga negosyante at mamamayan upang matukoy at malutas ang mga banta at hamong kinakaharap ng bansa sa kasalukuyan at sa hinaharap.